Wie vandaag in Gent of elders in Vlaanderen studeert, weet hoe moeilijk het is om nog een betaalbare studentenkamer te vinden. De prijzen stijgen pijlsnel en commerciële spelers domineren de markt, vaak zonder veel aandacht voor duurzaamheid of gemeenschapsvorming. In het Duitse Heidelberg lieten studenten zien dat het ook anders kan: daar realiseerden ze met het Collegium Academicum een grootschalig coöperatief woonproject dat volledig in eigen beheer werd ontwikkeld. Op 2 oktober komt Kilian Baumgärtner, een van de jonge initiatiefnemers, naar het STAM in Gent om uit te leggen hoe studenten erin slaagden hun eigen woonomgeving vorm te geven – een verhaal dat ook bij ons kan inspireren.
Het huidige Collegium Academicum bouwt voort op een lange traditie van studentenzelfbestuur in Heidelberg. Al in 1945 ontstond er een eerste versie op initiatief van de Amerikanen, bedoeld om studenten te laten oefenen in democratische deelname. Toen de universiteit in de jaren ’70 het huis wilde sluiten, kwam het tot felle protesten en uiteindelijk een gewelddadige ontruiming. Toch bleef het idee leven: in de jaren ’80 vormde zich opnieuw een woongroep die het gedachtegoed warm hield. Uit dat netwerk groeide het huidige project, dat in de jaren 2010 concreet werd toen studenten een terrein konden kopen op een voormalig Amerikaans ziekenhuisterrein.
Zelforganisatie als motor
Wat dit project uniek maakt, is de radicale keuze voor zelforganisatie. In plaats van een klassieke hiërarchie werkten de studenten met wekelijkse plenaire vergaderingen en tal van werkgroepen, van bouwcoördinatie tot communicatie. Elke beslissing – of het nu over raamkozijnen, energieprestaties of financiering ging – werd gezamenlijk genomen. Dat vereiste een lange adem: meer dan tien jaar voorbereiding en overleg gingen vooraf aan de opening. Maar juist die aanpak maakte het proces sterker en vaak efficiënter dan traditionele trajecten, omdat de toekomstige bewoners hun eigen belangen bewaakten en samen naar oplossingen zochten.
De kern van het project is een vierlaags houten gebouw met 176 studentenkamers, ontworpen door architect Hans Drexler. Hij ontwikkelde een innovatief bouwsysteem waarbij uitsluitend houten verbindingen worden gebruikt, zonder staal. Binnenmuren zijn flexibel verschuifbaar, waardoor bewoners hun kamers kunnen vergroten of verkleinen ten voordele van de gemeenschappelijke leefruimte. Naast de kamers omvat het gebouw ruim 500 m² aan collectieve voorzieningen, zoals een aula, werkplaatsen en een daktuin. Studenten bouwden bovendien zelf hun meubels en wanden in de eigen werkplaats. De huurprijs van een kamer ligt rond 315 euro per maand – aanzienlijk lager dan de vrije huurmarkt in Heidelberg.
Verankerd in een groter netwerk
Ook juridisch en financieel is het project bijzonder. Het CA maakt deel uit van het Mietshäuser Syndikat, een Duits netwerk dat ervoor zorgt dat coöperatieve woonprojecten nooit opnieuw verkocht worden op de private markt. Het model combineert zeggenschap van de bewoners met een vetorecht van het Syndikat bij eventuele verkoop, waardoor het gebouw permanent gemeenschappelijk bezit blijft. Dankzij deze structuur hoefden de studenten zelf geen groot startkapitaal in te brengen: via leningen, subsidies en rechtstreekse bijdragen van sympathisanten wisten ze de financiering rond te krijgen zonder persoonlijke financiële risico’s.
Vandaag is het Collegium Academicum uitgegroeid tot een stedelijk en sociaal knooppunt. Naast studenten wonen er ook gezinnen in sociale huurwoningen en jongeren die een oriëntatiejaar volgen. Het oude administratiegebouw van het ziekenhuis wordt stap voor stap gerenoveerd en krijgt een mix van educatieve ruimtes, ateliers en flats. Het poortgebouw wordt omgevormd tot buurtontmoetingsplek met onder meer een repaircafé. Wat begon als een idealistisch studenteninitiatief is zo uitgegroeid tot een veelzijdig project dat wonen, leren en samenleven combineert.
Foto © Philipp Garschke