Op donderdag 6 november organiseert het STAM in Gent, in samenwerking met Architectuurwijzer en in het kader van de tentoonstelling Hier wil ik wonen!, een tweede gespreksavond rond coöperatief wonen. Na een eerste sessie over studentenhuisvesting, staat nu bijzonder erfgoed centraal. Hoe kan het coöperatieve woonmodel historisch waardevolle plekken bewaren én actueel houden? Twee inspirerende cases illustreren dit: het begijnhof van Dendermonde, waar gezocht wordt naar een nieuwe toekomst via coöperatief wonen, en de Papaverhof in Den Haag, waar bewoners al honderd jaar samen hun erfgoed beheren. Gratis inschrijven voor deze gespreksavond kan via de website van het STAM.
Het begijnhof van Dendermonde, een UNESCO-werelderfgoedsite, is een uitzonderlijke plek waar de eeuwenlange geschiedenis tastbaar aanwezig blijft. De huizen rondom het besloten hof creëren een stille en groene enclave midden in de stad, die tegelijk inspirerend als broos is. Vele woningen verkeren in wisselende staat: sommige zijn nog bewoonbaar, andere staan leeg of kampen met zware gebreken. Toch tonen ze een verrassend actueel woonpotentieel, met compacte typologieën die vandaag nog steeds relevant zijn. De centrale ligging tussen station en stadskern versterkt bovendien de aantrekkingskracht. Het begijnhof staat echter op een kantelpunt: na jaren van studies en half afgewerkte dossiers groeit de ambitie om een duurzame toekomststrategie uit te werken.
Die toekomst zou weleens coöperatief kunnen zijn. Samen met de stad Dendermonde en de vzw Begijnhof onderzoekt Miss Miyagi hoe een wooncoöperatie dit erfgoedsite kan redden en heractiveren. Het model biedt meerdere voordelen: het voorkomt versnippering van eigendom, maakt respectvolle renovaties mogelijk en creëert tegelijk betaalbare woonkansen. Bewoners zouden mede-eigenaar worden van de coöperatie in plaats van eigenaar van een individueel pand, waardoor het geheel collectief beheerd blijft. Zo kan het begijnhof opnieuw een levendige gemeenschap worden, met ruimte voor zorg, ontmoeting en solidariteit. Voor spreker Michiel Van Balen van Miss Miyagi is het een uitgelezen kans om een historische burgerbeweging – waarin religieuze vrouwen ooit samen woonden en werkten – een eigentijdse vertaling te geven.
De Papaverhof van Jan Wils
De tweede case, de Papaverhof in Den Haag, toont hoe dit model in de praktijk al honderd jaar standhoudt. Deze tuinwijk, ontworpen door architect Jan Wils en gebouwd in 1921, is wereldwijd uniek als wooncomplex in de geest van De Stijl. De coöperatieve woningbouwvereniging Daal en Berg beheert er 128 woningen, waarvan 68 eengezinswoningen rond een groen hof en 60 etagewoningen in de rand. Het beheer door bewoners zelf blijkt cruciaal: ondanks hoge onderhoudskosten, complexe restauraties en strenge erfgoedregels blijft het collectieve model functioneren. Dankzij een combinatie van woonrechten, anti-speculatiebedingen en gezamenlijke besluitvorming konden de bewoners hun monument in stand houden, ook door moeilijke financiële periodes heen.
Wat de Papaverhof bijzonder maakt, is niet alleen de vooruitstrevende architectuur van Wils – geïnspireerd door de tuinstadgedachte en De Stijl – maar ook de sociale cohesie die uit de coöperatie groeit. Bewoners organiseren mee het onderhoud, verdelen verantwoordelijkheden via werkgroepen en bouwen een sterke band met de plek en elkaar op. Voor Jos Praat, die als bewoner en coöperant zijn ervaringen komt delen, is het een levende illustratie dat erfgoed en gemeenschap elkaar kunnen versterken. De Papaverhof bewijst dat collectief eigenaarschap niet alleen woningen maar ook erfgoed duurzaam kan verankeren, en zo model kan staan voor nieuwe experimenten in Vlaanderen.
Luchtfoto: het Sint-Alexiusbegijnhof in Dendermonde © Miss Miyagi