Alliantie tussen stad en wooncoöperaties
In Zürich, het Mekka van de wooncoöperaties in Europa, is vandaag circa 20% van het woningenbestand (of meer dan 40.000 wooneenheden) in handen van wooncoöperaties of ‘Genossenschaften’. Wonen in een coöperatie is er heel wat goedkoper dan een eigen woning bezitten of een woning huren op de private markt. De lagere huurprijzen zijn mede te danken aan het stadsbestuur van Zürich, dat een deel van zijn gronden via pacht ter beschikking stelt aan de wooncoöperaties. Op die manier is de stad erin geslaagd om speculatie uit de woningmarkt te halen. Het coöperatieve model is er goed ingeburgerd en populair. In 2011 beslisten de burgers van de stad bij een volksraadpleging dat het aandeel van woningcoöperaties moet opgetrokken worden tot 33% van de woningmarkt.
De Genossenschaftenbestaan in Zürich intussen al meer dan honderd jaar. De eerste wooncoöperaties ontstonden ten tijde van de industrialisering in het midden van de negentiende eeuw. Lees meer
Wonen boven een tramstelplaats
Onder de titel ‘Ein neues Stück Stadt’ ontwikkelden een groep bewoners en experten een visie op de duurzame en innovatieve ontwikkeling van de tramstelplaats in Zürich. Er volgde een oproep naar geïnteresseerde initiatiefnemers. Een nieuwe wooncoöperatie, Kalkbreite, kwam tot stand met een woonproject van 93 wooneenheden bovenop de tramstelplaats.
Een deel van de woningen zijn georganiseerd in clusters van tien kleine woonunits, uitgerust met een gemeenschappelijke keuken, een badkamer, een logeerkamer en een werkruimte. Gezinnen met kinderen wonen in het ‘Grosshaushalt’: een groep van twintig woningen, met een gemeenschappelijke woon- en eetruimte en een professionele keuken mét koks. Ook de bewoners van de andere woningen kunnen hier maaltijden afhalen. Daarnaast is er een woongroep voor jongeren van zestien tot vijfentwintig jaar en een pension met tien kamers. Lees meer
‘Zelfhulporganisaties’ van bouwers
Baugenossenschaft Zurlinden is een vreemde eend in de bijt. Het is geen burgercoöperatie van bewoners, maar een coöperatie van aannemers. Ze is opgericht in 1923 als een soort van ‘zelfhulporganisatie’ van ambachtslieden in de bouw. Ze zochten een antwoord op de wereldwijde economische crisis en de hyperinflatie ten gevolge van de Eerste Wereldoorlog. Dankzij bijdragen van de coöperanten kon de coöperatie een startkapitaal bijeenbrengen. Dat maakte het mogelijk om te bouwen, maar ook om voor zichzelf opdrachten te genereren. Vandaag bestaat de basis van de Baugenossenschaft Zurlinden uit veertig innovatieve, kleine en middelgrote bouwondernemingen, elk met een eigen specialisatie, die zich verenigd hebben om kwalitatieve en duurzame woningen te bouwen.
De coöperatie van aannemers is geen projectontwikkelaar zoals wij die in Vlaanderen kennen. Baugenossenschaft Zurlinden verkoopt de gebouwen niet, maar houdt ze in eigendom en verhuurt ze. Lees meer
Het wonen van de toekomst
Ter gelegenheid van honderd jaar wooncoöperaties in Zürich werd in 2007 een nieuwe wooncoöperatie opgericht: Mehr als Wohnen. 55 bestaande coöperatieven verenigden zich binnen deze Genossenschaft. Het doel was om een groot ambitieus project te realiseren waarin vernieuwende vormen van procesvoering, architectuur en bouwen worden toegepast. De vraag ‘hoe zullen we morgen wonen?’ stond hierbij centraal.
Het project is opgezet als een stedelijke wijk die meer is dan een groot huisvestingsproject. Op de site van de voormalige betonfabriek Hunziker kwamen dertien grote woongebouwen met 380 woningen voor circa 1400 bewoners. Om een gemengde groep bewoners te bereiken, streefde men naar een grote diversiteit van woningen. De reusachtige traphallen zijn opgevat als semipublieke ruimtes waar de bewoners elkaar kunnen ontmoeten. In het project zijn ook werkruimtes, kantoren, een kinderdagverblijf, een dans- en yogastudio en andere gemeenschappelijke ruimtes voorzien. Lees meer
Tabula rasa
In sommige gevallen is het voordeliger en duurzamer om een verouderde wijk af te breken en iets nieuws herop te bouwen. Dat was het geval in Grünmatt. Op het patroon van de vroegere bebouwing uit 1920 heeft de Familienheim Genossenschaft een nieuw project gerealiseerd met vier rijen woningunits, een collectieve ruimte, een kleuterschool, een kinderdagverblijf en een zorgcentrum. In de vroegere setting woonden hier 210 mensen in 64 rijtjeshuizen. Vandaag telt het project 155 woningen voor 480 mensen, wat meer dan een verdubbeling is.
Grünmatt is een soort herinterpretatie van de tuinstad. Het bestaat uit een stapeling van 155 appartementen in ranke, houten, gebogen volumes. De woningen hebben ofwel een private tuin, ofwel een zicht op de stad met een terras. Auto’s worden gestald in een ondergrondse parking onder de twee hoogste gebouwen. Tussen de private tuinen is ruimte gelaten voor een gedeelde buitenruimte. De aanplanting van fruitbomen, hagen en struiken zorgt voor aansluiting op de sfeer van de grotere wijk Friesenberg.
Meer weten? Zie website Architectuurwijzer.
Aangename woonsfeer
Holunderhof is een van de recente coöperatieve woningbouwprojecten in Zürich. Het telt 98 appartementen in vier verschillende types en huisvest een kinderdagverblijf. Holunderhof ligt vlakbij het centrum van Zürich-Oerlikon, met winkels en openbaar vervoer op wandelafstand. Aan de ene zijde grenst het gebouw aan een drukke straat met een relatief vlakke, gepleisterde en gesloten gevel. Aan de achterzijde opent het appartementsgebouw zich met drie ovale uitsnedes naar het aangrenzende parkgebied. De brede, houten terrassen en grote ramen zorgen aan de achterzijde voor een aangename woonsfeer. Holunderhof is een toonbeeld van eenvoudige en gezinsvriendelijke woonkwaliteit.
Meer weten? Zie website Architectuurwijzer.
Samenwerking met projectontwikkelaar
Projectontwikkelaar Losinger Marazzi wil op de site Greencity de ‘woonwijk van morgen’ realiseren. Duurzaamheid, energiezuinigheid, diversiteit en de nabijheid van natuur zijn de uitgangspunten van het project. De stad Zürich verplichtte de ontwikkelaar om een deel van het project als sociale woningen te verhuren en collectieve ruimtes te integreren. Daarvoor werden drie percelen gereserveerd, waar twee wooncoöperaties – Genossenschaft Hofgarten en Wogeno – aan de slag gingen.
Een van de gebouwen, Wohnhaus Greencity, staat op een onmogelijk smal perceel, ingeklemd tussen een drukke invalsweg en een trambaan. Het 170 meter lange, trapeziumvormige gebouw is zeven bouwlagen hoog en flankeert de toegang tot het autovrije centrum van Greencity met een collectieve daktuin. De commerciële plint is doorwaadbaar. Daardoor zijn er op verschillende plaatsen verbindingen tussen de straat en het spoor. Op de derde verdieping kwam een ‘luchtstraat’, zodat de tuin voor iedereen bruikbaar is. Aan die straat liggen een bibliotheek, gastenkamers, hobbykamers, vergaderzalen en een fitness.
Meer weten? Zie website Architectuurwijzer.
